سطح کیفی روغن موتور API و انواع آن

طبقه‌بندی API برای روغن موتور چیست؟
رتبه‌بندی خدمات روغن موتور خودروهای دیزلی و بنزینی توسط موسسه نفت آمریکا (API) طبقه‌بندی شده است. همانطور که پیش از این هم گفته شد، استاندارد API برای طبقه‌بندی سطح کیفی روغن موتور کدبندی خاصی ایجاد نموده است. کدبندی API به صورت دو حرفی است.

با توجه به وجود انواع و اقسام موتورهای احتراقی در بازار و پیشرفت روزافزون فناوری ساخت پیشرانه‌ها، نیاز است که سطح کیفی روغن موتور نیز همگام با این پیشرفت‌ها به‌روز شود تا از عملکرد صحیح موتور اطمینان حاصل شود و طول عمر آن از حد استاندارد و مورد انتظار پایین‌تر نیاید. به همین منظور استانداردهایی برای ارزیابی و تعیین میزان کیفیت فرآورده‌های نفتی، به‌ویژه روغن موتور تعیین شده که یکی از معروف‌ترین آنها شاخص استاندارد API است.

حرف اول بیانگر نوع روغن موتور برای موتورهای بنزینی و دیزلی است. روغن موتورهای خودروهای بنزینی در استاندارد API با علامت S که حرف اول کلمه Service ( اتوسرویس‌ها و تعویض روغن‌ها، گاراژها) است، آغاز می‌شود. همچنین اگر استاندارد API با حرف C، مخفف Commercial (وسیله نقلیه تجاری، کشاورزی) شروع شود، به معنا طراحی برای خودروهای دیزلی است. در سال 2017 استاندارد API از حرف F مخفف Fuel-Efficient (مصرف بهینه سوخت)، برای طبقه‌بندی نسل جدید روغن موتورهای دیزلی استفاده نمود.

حرف دوم کیفیت روغن موتور بنزینی را نشان می‌دهد. اعداد اختصاری این کیفیت از حرف A تا P که مختص سال 2020 است، نمایش داده می‌شود. A ابتدایی‌ترین سطح کیفی که دیگر کاربردی ندارد و P جدیدترین و بالاترین سطح کیفیت که از سال 2020 برای موتورهای توربوشارژ تزریق مستقیم طراحی شده است.

سیستم‌های درجه بندی کیفیت روغن موتور
دو سیستم اصلی برای رتبه بندی کیفیت روغن موتور وجود دارد: سیستم API  (انجمن نفت آمریکا) و SAE  (انجمن مهندسان خودرو).

سیستم API: این سیستم شامل دو دسته اصلی است:
   – حروف S: نشان‌دهنده روغن‌های مناسب برای موتورهای بنزینی است. هرچه حرف دوم به سمت انتهای الفبا باشد، سطح کیفیت روغن بالاتر است. به عنوان مثال، روغن‌های با درجه SN نسبت به روغن‌های با درجه SG یا SF کیفیت بالاتری دارند.

   – حروف C: نشان‌دهنده روغن‌های مناسب برای موتورهای دیزلی است. مانند دسته بنزینی، هرچه حرف دوم به سمت انتهای الفبا باشد، سطح کیفیت روغن دیزلی نیز بالاتر است.

سیستم SAE: این سیستم بیشتر بر اساس ویسکوزیته یا غلظت روغن موتور عمل می‌کند. برای مثال، روغن‌هایی مانند 5W-30 و 10W-40 در دماهای مختلف عملکرد متفاوتی دارند و انتخاب آن‌ها باید بر اساس شرایط آب و هوایی و نوع موتور انجام شود.

شاخص ویسکوزیته بالا: یک روغن موتور خوب باید شاخص ویسکوزیته بالایی داشته باشد، به این معنی که ضخامت و خواص روان‌کنندگی خود را در طیف وسیعی از دماها حفظ می‌کند. این تضمین می‌کند که روغن به درستی قطعات موتور را حتی در دماهای شدید روغن کاری کند.
پایداری حرارتی: روغن موتور باید قادر به تحمل دمای بالا بدون شکستگی یا از دست دادن خاصیت روان‌کنندگی خود باشد. این مهم است زیرا گرما باعث می شود روغن به سرعت تجزیه شود و پس از تحلیل رفتن، نمی‌تواند موتور را به اندازه کافی روغن کاری کند.
مقاومت در برابر اکسیداسیون: روغن موتور خوب باید بتواند در برابر اکسیداسیون، که فرآیند واکنش روغن با اکسیژن و شکسته شدن است، مقاومت کند. اکسیداسیون می تواند منجر به تشکیل رسوبات مضر و لجن در موتور شود.
مطابق با استانداردهای صنعت: روغن موتور باید استانداردها و مشخصات صنعتی تعیین شده توسط سازمان هایی مانند موسسه نفت آمریکا (API) و انجمن خودروسازان اروپا (ACEA) را برآورده کند. استفاده از روغن بی‌کیفیت و فاقد این استانداردها می‌تواند منجر به آسیب دیدن موتور و از بین بردن گارانتی موتور شود.
دوام: روغن موتور با کیفیت باید بتواند از قطعات موتور در برابر سایش محافظت کند و عمر آنها را افزایش دهد. این می‌تواند تفاوت زیادی در اجزای حیاتی یک خودرو، مانند موتور و گیربکس ایجاد کند.

عملکرد: استفاده از روغن موتور با کیفیت خوب به خودرو اجازه می دهد تا با راندمان و عملکرد نهایی کار کند، که می‌تواند با کاهش هزینه سوخت و عملکرد قابل اطمینان‌تر موتور برابری کند.
توجه به این نکته حائز اهمیت است که موتور همیشه بستر نهایی برای تشخیص کیفیت مورد نیاز روغن آن بوده و اساساً نمی‌توان کیفیت روغن موتور را تنها از طریق ظاهر مشخص کرد. بررسی منظم کیفیت و سطح روغن برای اطمینان از اینکه موتور به درستی روغن کاری شده و به خوبی کار می‌کند بسیار مهم است.
مثال‌های کاربردی: تأثیر انتخاب روغن بر عملکرد موتور
روغن موتور API SN
فرض کنید شما یک خودروی بنزینی دارید که در سال 2015 تولید شده است. استفاده از روغن موتور با درجه کیفی API SN می‌تواند مزایای زیر را برای شما به ارمغان آورد:
– حفاظت بهتر از موتور: این نوع روغن دارای افزودنی‌هایی است که از سایش و خوردگی قطعات داخلی موتور جلوگیری می‌کند.
– کاهش مصرف سوخت: روغن‌های با کیفیت بالا مانند API SN معمولاً دارای فرمولاسیون‌هایی هستند که موجب کاهش اصطکاک در موتور می‌شوند، بنابراین مصرف سوخت خودرو کاهش می‌یابد.
– عملکرد در دماهای پایین: این نوع روغن به خوبی در دماهای پایین عمل می‌کند و به راحتی در شرایط سرد راه‌اندازی می‌شود، که این امر به ویژه در فصل‌های سرد سال اهمیت دارد.

روغن موتور API SP

حال فرض کنید شما یک خودروی جدیدتر با موتور توربوشارژ دارید. استفاده از روغن با درجه کیفی API SP می‌تواند مزایای زیر را فراهم کند:

– پیشگیری از احتراق زودرس: این نوع روغن به گونه‌ای طراحی شده است که احتراق زودرس را کاهش دهد، که این امر برای موتورهای مدرن بسیار حیاتی است.
– بهبود کارایی در شرایط سخت: روغن‌های API SP معمولاً دارای خواص ضد اکسیداسیون بالاتری هستند که موجب افزایش عمر مفید روغن و کاهش رسوبات در موتور می‌شود.
– سازگاری با فناوری‌های جدید: این نوع روغن به خوبی با سیستم‌های کنترل آلاینده مانند فیلتر ذرات دیزل سازگار است، که به کاهش آلایندگی کمک می‌کند.

چرا API برای هر دوره زمانی استانداردهای متفاوتی در نظر می گرفت؟

از مهم ترین دلایل تغییر در پارامترهای مدنظر API برای روغن ها این بود که موتور خودروها رفته رفته به دلیل کاهش مصرف سوخت، کاهش میزان آلایندگی و کوچک تر شدن از نظر حجم (Downsizing)، پیشرفته تر، پیچیده تر و حساس تر می شدند، از این رو، به روغن های باکیفیت بیش تری نیاز داشتند تا از پس روغن کاری اجزای موتور به خوبی برآیند. از این رو، ساختار شیمیایی آن ها می بایست به مرور پیشرفته تر می شد و این امر فقط با اجبارها و قوانین API صورت می گرفت.

API روغن موتورهای بنزینی ایرانی در چه محدوده‌ای‌ست؟
از آن جایی که طراحی موتور بیش تر خودروهای موجود در ایران به قبل از سال ۲۰۲۰ برمی گردد، بنابراین شاهد روغن موتورهایی با APIهای SG تا SN هستیم که در میان آن ها، SG قدیمی ترین و SN به‌روزترین است. البته در این میان، روغن سوپر رانا با درجه SP هم موجود است که فقط مناسب موتورهای توربوست.

نتیجه‌‎گیری
در واقع API مخفف American Petroleum Institute است. یکی از سازمان‌های تعیین کننده استانداردهای عملکرد روغن موتور برای هر نوع خودرو، اعم از موتورهای بنزینی و دیزلی. با بررسی انواع طبقه‌بندی سطوح کیفیت API در بالا متوجه توسعه مداوم این رتبه‌بندی از گذشته تا به امروز هستیم. در این مقاله به اختصار به انواع سطوح کیفیت API برای روغن موتورهای دیزلی پرداختیم. با تکمیل اطلاعات در این زمینه برچسب درج شده روی روغن‌های موتور به راحتی برای شما قابل تشخیص هستند.

سوالات متداول
1. چه رتبه روغنی API برای موتور دیزل مناسب است؟
برای این روغن‌ها، ابتدا دسته «C» و سپس دسته «S» قرار می‌گیرند. روغن‌های دسته «C» عمدتاً برای موتورهای دیزلی فرموله شده‌اند و ممکن است همه الزامات عملکرد مطابق با توصیه‌های سازندگان خودرو برای موتورهای بنزینی را فراهم نکنند.

. چگونه می‌توان کیفیت روغن دیزل را تشخیص داد؟
راه اصلی برای اندازه‌گیری کیفیت سوخت با تعیین عدد ستان آن است که سرعت و کارایی احتراق را برجسته می‌کند. آزمایش‌های دیگر پایداری و سطوح آلودگی را اندازه‌گیری می‌کنند که بر عملکرد آن نیز تأثیر می‌گذارد.

3. API CI 4 به چه معناست؟
دسته خدمات API CI-4 در سال 2002 برای موتورهای دیزلی با سرعت بالا و چهار زمانه طراحی شده برای مطابقت با استانداردهای انتشار اگزوز سال 2004 که در سال 2002 اجرا شد، معرفی شد. روغن‌های API CI-4 برای حفظ دوام موتور در جایی که چرخش مجدد گازهای خروجی (EGR) و سایر اجزای خروجی اگزوز استفاده می‌شود، فرموله شده‌اند.