یکی از دغدغه‌های همیشگی هر موتورسواری، حفاظت مناسب و کامل از انجین موتورسیکلت است. همانند هر وسیله نقلیه‌ای موتورسیکلت‌ها برای کارکرد روان، بهبود کارآیی، کاهش مصرف سوخت و افزایش عمر انجین به روغن موتورسیکلت نیاز دارند.

اکثر کارشناسان صنعت روانکار معتقدند با توجه به اینکه شرایط عملکردی و عملیاتی موتورسیکلت‌ها متفاوت از خودروها است و عموما تحت تنش بالاتری قرار دارند، در موتورسیکلت‌ها می‌بایست از روغن مخصوص موتورسیکلت استفاده گردد.

با توجه به اینکه اصلی‌ترین و ضروری‌ترین سرویس دوره‌ای موتورسیکلت، انتخاب روغن موتور مناسب و تعویض منظم آن است، در این مقاله قصد داریم نگاهی بیاندازیم به انواع موتورسیکلت و اینکه چگونه مناسبترین روغن را از میان روغن موتورسیکلت‌های متعدد موجود در قفسه اتوسرویس‌های معتبر برای موتورسیکت خویش انتخاب نماییم.

غلظت روغن مناسب موتور سیکلت این نکته را هم در نظر بگیرید که در طراحی یک سیستم احتراقی و موتوری ( انجین موتورسیکلت و بقیه انجین های احتراقی) که عمل روانکاری در آنها به وسیله روغن موتور انجام می گیرد، دارای محاسبات بسیار دقیق فضای خالی بین قطعات انجین موتورسیکلت ( فضای خالی بین پیستون و سیلندر، فضای خالی بین چرخ دنده های گیربکس، فضای خالی بین یاتاقان های زیر شاتون و میل لنگ و … ) به واسطه روغن پر شده که علاوه بر کاهش اصطکاک باعث هماهنگ شدن دقیق قطعات با یکدیگر می شود که به اصطلاح آب بندی می گردند ، میزان این فضاهای خالی با توجه به چگالی حجمی (p/v) روغن محاسبه و طراحی می شود.

از آنجایی که تغییرات موتور برای کنترل تولید NOx می‌تواند بر مصرف سوخت تأثیر منفی بگذارد، نیاز به بهبود راندمان موتورسیکلت افزایش می‌یابد و بهبود عملکرد مرزی و اصطکاک هیدرودینامیکی روانکار‌ها مهم است. چالش نیاز به بهبود مصرف سوخت ممکن است استفاده از بهبود دهنده های اصطکاک را افزایش داده و به حرکت به سمت روانکارهایی با ویسکوزیته منجر شود. تا همین اواخر، کمترین درجه ویسکوزیته مورد استفاده SAE 10W-30 بود. با این حال، اکنون علاقه فزاینده ای به درجات ویسکوزیته پایین تر مانند SAE 5W-30 و 0W-30 SAE وجود دارد.ویرایش JASO T903بدیهی است که ویرایش آتی JASO، مشابه بروزرسانی های قبلی، تغییراتی را در طبقه بندی های API ایجاد کند. انتظار می‌رود آخرین طبقه بندی‌های API برای روانکار‌های خودروهای سواری بنزینی در مشخصات جدید گنجانده شود که منجر به پذیرش گسترده آن در موتورسیکلت‌ها شود. در نتیجه، طبقه بندی ها با کیفیت پایین ممکن است منسوخ شوند.نه تنها جهت اطمینان از سازگاری کاتالیزور سه راهه گانه، بلکه برای کمک به بهینه سازی طراحی و کارایی، به احتمال زیاد حداکثر حد سطح فسفر در مشخصات اصلاح شده JASO کاهش می یابد. سایر تغییرات ممکن است شامل تشدید محدودیت های NOACK باشد

API (موسسه نفت آمریکا) رایج ترین استاندارد طبقه بندی امروزه بر روی برچسب روغن موتور است. API محصولات ارائه شده برای صدور مجوز را از طریق آزمایش‌های متعدد برای تعیین سطح عملکرد روان کننده قرار می‌دهد. API آخرین استاندارد، SN را در سال 2010 معرفی کرد. API از “SO” صرف نظر کرد زیرا مخفف Standard Oil است که هنوز در کانادا فروخته می‌شود. اهداف اصلی آن برای عصر SN محافظت بهتر از موتورهای توربوشارژ، کار با بنزین اتانول E-85 و، بهبود مصرف سوخت بود. استاندارد API SN در سال 2010 مؤسسه نفت آمریکا یک دسته روغن موتور جدید با نام API SN معرفی کرد. این استاندارد، مدل بهبود یافته ی API SM است که در موارد زیر، بهبود پیدا کرده است. روغن های این دسته دارای خواص آنتی اکسیدانی و شوینده بهبود یافته، محافظت بالایی در برابر سایش و خوردگی هستند. این استاندارد در موارد زیر، نسبت به نوع قبلی خود، بهبود پیدا کرده است. حفاظت پیستونها نسبت به رسوب در دمای بالا کنترل بهتر تولید لجن در موتور

معرفی JASO  و استانداردهای آن

کلمه JASO مخففJapanese Automotive Standards Organization سازمان استاندارد خودرو ژاپن است. این استاندارد مخصوص سطح کیفی روغن موتورسیکلت هاست. در ادامه، به معرفی بیشتر این استاندارد می‌پردازیم.

JASO MA

روغن‌های JASO MA برای موتورهای با کلاچ تر مناسب هستند. این روغن‌ها اصطکاک مورد نیاز را برای جلوگیری از لغزش کلاچ تامین می‌کنند. (مطالعه بیشتر در مورد کلاچ موتورسیکلت) JASO MA ها را می‌توان در موتورهای 4 زمانه استفاده کرد که در آن یک سیستم روغن برای موتور، گیربکس و کلاچ وجود دارد.

روغن‌های MA برای همه کاربردها مناسب هستند. در سال 2006، یک دسته بندی جدید برای روغن موتورهای JASO MA ایجاد شد و این روغن موتورها به دو دسته ی MA1 و MA2 تقسیم شدند.

JASO MA: این مشخصات استاندارد برای روغن‌هایی است که در یک سیستم روغن استفاده می‌شود (جایی که موتور، گیربکس و کلاچ از یک روغن استفاده می‌کنند). این روغن ها فاقد هرگونه اصلاح کننده اصطکاک هستند.

JASO MA1: این مشخصات استاندارد پایین تری برای موتورسیکلت‌هایی است که به روغن های متفاوتی برای موتور، گیربکس و کلاچ نیاز دارند.

JASO MA2: این مشخصات استاندارد بالاتری برای موتورسیکلت‌های مدرن است. این روغن‌ها برای استفاده در موتورسیکلت‌هایی که دارای مبدل‌های کاتالیزوری در سیستم اگزوز هستند مناسب هستند.

JASO MB

JASO MB: این نوع روغن ها برای اسکوترها مناسب هستند و به کاهش مصرف سوخت آنها کمک می‌کنند. JASO MB ها به عنوان کم اصطکاک‌ترین روغن‌ها در روغن‌های موتور سیکلت 4 زمانه، شناخته می‌شوند. توجه داشته باشید که به هیچ عنوان روغن‌های JASO MB ، را با روغن‌های JASO MA جایگزین نکنید. زیرا روغن‌های JASO MA باعث لغزش کلاچ موتور می‌شوند.

در کل، برای اسکوترها نباید روغن‌هایی را استفاده کنید که عبارت «عملکرد کاهش مصرف سوخت  یا energy conserving دارند. مواد بهبود دهنده اصطکاک استفاده‌شده در این روغن‌ها می‌تواند سبب بروز مشکل زودرس در سیستم کلاچ موتور سیکلت شود.

سازمان استاندارد خودرو ژاپن اقدام به تدوین استاندارد روغن موتور برای موتور سیکلت ها نموده است (استاندارد JASO) تا به معیارهایی که در استاندارد آمریکایی API پوشش داده نشده بپردازد. در واقع استاندارد JASO عکس العملی به کاهش ZDDP در استانداردهای API بوده است.API از استاندارد SG و به بعد اقدام به کاهش مقدار مجاز فسفر/ روی و یا به عبارتی دیگر همان ZDDP نمود که این برای موتورسیکلت ها خوب نبود و از طرفی برای صرفه جویی در مصرف سوخت به روغن های با استاندارد بالاتر “مولی” اضافه شد.به طوری که استاندارد SL و SM حاوی مقدار زیادی مولکول های مولی هستند. این مولکول ها ضریب اصطکاک درون موتور را کاهش میدهند. این کاهش اصطکاک اصطلاحا مشکل لیز خوردن کلاچ را در اکثر موتورسیکلت ها به وجود می آورد.

استاندارد JASOروغن های اتومبیل تا سال 1998 بعنوان پایه اکثر روغن های موتورسیکلت استفاده می شده است. اما همزمان با پیشرفت تکنولوژی در اتومبیل ها ، روغن ها برای تأمین نیازهای مدرن اصلاح شدند. در نتیجه ، مواد افزودنی اضافه شده و اصلاح کننده های اصطکاک با روغن مخلوط شدند. اگرچه این تغییرات برای استفاده در اتومبیل ها مثبت بود ، اما به موتورسیکلت ها آسیب می رساند.این مورد خصوصاً در مورد گیربکس و کلاچ موتورسیکلت بیشتر بود. بر خلاف اتومبیل ، موتورسیکلت ها از روغن جداگانه ای برای گیربکس استفاده نمی کنند.روغن در موتورسیکلت ها و اسکوترها برای کار در شرایط شدیدتر از اتومبیل ها مورد نیاز است زیرا باید دمای گرم تری را تحمل کند و همچنین دور موتور بالاتر و چگالی قدرت بیشتری را تحمل کند. این شرایط روغن را تحت فشار قابل توجهی از عملکرد قرار می دهد.

در سال 1998 ، استاندارد جاسو به عنوان استاندارد شناخته شده جهانی برای روغن موتورهای 4 زمانه معرفی شد.استاندارد JASO از دو دسته عملکردی تشکیل شده است:

JASO MA: روغن های موتور سیکلت با کلاچ مرطوب. این روغن ها عملکرد اصطکاک لازم را برای جلوگیری از لغزش کلاچ ارائه می دهند و بنابراین بدون اصطکاک اصلاح می شوند. این روغن ها را می توان در موتورهای 4 زمانه موتور سیکلت که در آن یک سیستم روغن برای موتور ، گیربکس و کلاچ وجود دارد ، استفاده کرد. روغن های MA برای همه کاربردها مناسب هستند.

JASO

MB: روغن های موتور سیکلت با گیربکس اتوماتیک (اسکوتر). این روغن ها با اصلاح اصطکاک اضافه شده که مزایای مصرف سوخت را فراهم می کنند ، عملکرد اصطکاک مورد نیاز را ارائه می دهند. این نوع روغن ها به عنوان کمترین روغن اصطکاک در روغن موتورهای 4 زمانه قرار دارند. روغن های MB در صورت نیاز به روغن MA نباید استفاده شوند زیرا می توانند باعث لغزش کلاچ در موتورسیکلت ها شوند و بنابراین فقط در اسکوترها باید استفاده شوند.

انتقال در اسکوترها با استفاده از کمربند یا زنجیر انجام می شود و بنابراین نیازی به روغن ندارد.یک روغن براساس نتیجه آزمون اصطکاک کلاچ JASO T903 یا MA یا MB است. در این آزمایش عملکرد سه منطقه عملکرد اصطکاک ارزیابی می شود.

اصطکاک دینامیکی: احساس کلاچ و انتقال قدرت در هنگام درگیری کلاچ.اصطکاک استاتیک: ظرفیت جابجایی گشتاور و مقاومت در برابر لغزش در شرایط تجزیه.زمان توقف: کلاچ با چه سرعتی درگیر می شود.تفاوت اصلی JASO MA با MB این است که آیا روغن برای کلاچ مرطوب مناسب است یا خیر.

در سال 2006 ، MA1 و MA2 به عنوان دسته اضافی در مشخصات JASO MA اضافه شدند. تفاوت اصلی بین این دو دسته عملکرد بالاتر اصطکاک روغن های MA2 است. این بدان معنی است که از سال 2006 به بعد ، روغن های موتور را که مطابق با استاندارد T903: 2006 هستند ، می توان به چهار مشخصات روغن موتور سیکلت 4 زمانه تقسیم کرد:

JASO MA: این مشخصات استاندارد برای روغنهایی است که در یک سیستم روغن (در جایی که موتور ، گیربکس و کلاچ از روغن یکسانی استفاده می کنند) استفاده می شود. این روغن ها حاوی اصلاح کننده اصطکاک نیستند.

JASO MA1: این مشخصات استاندارد پایین تری برای موتورسیکلت ها است که برای موتور ، گیربکس و کلاچ نیاز به روغن های مختلف دارند.

JASO MA2: این مشخصات استاندارد بالاتر برای موتورسیکلت های مدرن است. این روغن ها برای استفاده در موتورسیکلت هایی که دارای مبدل های کاتالیزوری در سیستم اگزوز هستند مناسب هستند.

JASO MB: این مشخصات استاندارد پایین تری برای موتورهای اسکوتر است.برای اینکه یک روغن از مشخصات استاندارد جاسو فوق الذکر برخوردار باشد ، باید حداقل یکی از سطوح کیفیت زیر را داشته باشد:API: SG ، SH ، SJ ، SMILSAC: GF-1 ، GF-2 ،

GF-3ACEA: A1/B1 ، A3/B3 ، A3/B4 ، A5/B5 ، C2 ، C3اگرچه مشخصات روغن موتور سیکلت فوق مهمترین و شناخته شده ترین مورد در سطح جهان است ، استاندارد جاسو قبلاً در سال 1994 سیستم درجه بندی روغن های 2 زمانه را معرفی کرده است. تحمل موتورسیکلت ها و اسکوترهای 2 زمانه مدرن بسیار کمتر است و همچنین به روغنی نیاز دارد که خاکستر کمتری تولید کند.

JASO FA: این کمترین مشخصاتی است که توانایی روانکاری ، قدرت بازدارندگی ، گشتاور اولیه ، دود اگزوز و مسدود شدن سیستم اگزوز را آزمایش می کند. این مشخصات در سال 2005 رسماً منسوخ اعلام شده است اگرچه هنوز هم استفاده می شود.

JASO FB: این مشخصات کمی بالاتر از JASO FA است و همان مشخصات را آزمایش می کند. این نیاز به افزایش قابلیت روغن کاری ، قدرت شوینده ، دود خروجی و مسدود کردن سیستم اگزوز دارد. با مشخصات جهانی ISO EGB مطابقت دارد.

JASO FC: این مشخصات برای آزمایش توانایی روانکاری و گشتاور اولیه به همان نتایج JASO FB نیاز دارد اما دارای استانداردهای بالاتری در زمینه شوینده و دود اگزوز و انسداد سیستم اگزوز است. با مشخصات جهانی ISO EGC مطابقت دارد.

JASO FD: این مشخصات دارای استانداردهای مشابه JASO FC است به جز نیاز به مواد شوینده بالاتر. با مشخصات جهانی ISO EGD مطابقت دارد.جدا از مشخصات فوق الذکر شناخته شده در سراسر جهان ، استاندارد جاسو همچنین مشخصات روغن زیر را (تا حدی با API یا ACEA همبسته) تعریف کرده است:

JASO DL-1: روغنی است که مخصوص موتورهای سبک دیزل طراحی شده و مجهز به اگزوز بعد از دستگاه های تصفیه هستند.

JASO DH-1: یک روغن خاکستر سولفاته بالا است که برای روغن کاری موتورهای دیزل سنگین طراحی شده است ، برای اگزوز بعد از دستگاه های تصفیه مناسب نیست.

JASO DH-2: یک روغن خاکستر کم سولفاته است که برای روغن کاری موتورهای دیزل سنگین طراحی شده است ، به ویژه اگر بعد از دستگاه های تصفیه مجهز به اگزوز باشد.

JASO GLV-1: ویسکوزیته بسیار کم ، صرفه جویی در مصرف سوخت ، روغن موتور ماشین سواری.

JASO 315-1A: مشخصات تعریف نوع مایع گیربکس اتوماتیک Dexron Vi. این مشخصات اکنون به JASO 1-A تغییر نام داده است.بنابرین روغن موتورهای با استاندارد JASO حاوی مقدار زیادی ZDDP هستند.اکثر موتورسیکلت ها باید از روغن موتورهای API-SF و API-SG استفاده کنند مگر آنکه روغن استاندارد جاسو داشته باشد.